الف – کلسیم توتال(Total Calcium)
کلسیم توتال به مجموع کل کلسیم موجود در خون اطلاق می‌شود. این مقدار شامل تمام فرم‌های کلسیم است که در خون وجود دارند:
-کلسیم یونیزه (آزاد): کلسیم فعال و قابل استفاده توسط سلول‌ها
-کلسیم متصل به پروتئین‌ها (عمدتاً آلبومین): قسمتی از کلسیم که به پروتئین‌ها متصل شده و نمی‌تواند به راحتی وارد بافت‌ها شود.
-کلسیم متصل به آنیون‌ها: مانند کلسیم متصل به فسفات یا سیترات
کلسیم توتال معمولاً در آزمایشات روتین پزشکی برای بررسی سطح کلی کلسیم خون مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما ممکن است در موارد خاص نتایج دقیقی ندهد.
واحد روتین: میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL)
مقدار نرمال ۸٫۵ تا ۱۰٫۵ mg/dL
ب – کلسیم یونیزه (Ionized Calcium)
کلسیم یونیزه به شکل آزاد و فعال کلسیم در خون گفته می‌شود. این فرم از کلسیم به راحتی توسط سلول‌ها جذب و در فرآیندهای فیزیولوژیکی مختلف مانند انقباض عضلات، انتقال عصبی و عملکرد قلب استفاده می‌شود.
کلسیم یونیزه وابسته به آلبومین یا پروتئین‌های دیگر نیست و بنابراین مقدار آن نشان‌دهنده وضعیت واقعی کلسیم فعال در بدن است.
کلسیم یونیزه بیشتر برای تشخیص اختلالات کلسیمی (مانند هیپوکلسمی یا هیپرکلسمی) و بررسی عملکرد سلول‌ها و سیستم عصبی استفاده می‌شود.
واحد روتین: میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا میکرومول در لیتر (µmol/L)
مقدار نرمال: ۴٫۶ تا ۵٫۳ mg/dL
تفاوت کلسیم توتال و کلسیم یونیزه
کلسیم توتال
کلسیم یونیزه
مجموع کل کلسیم موجود در خون، شامل: حدود ۴۵درصد کلسیم یونیزه (آزاد)، کلسیم متصل به پروتئین‌ها مثل آلبومین و کلسیم متصل به آنیون (مثل فسفات و سیترات(
سطح آن تحت تأثیر میزان پروتئین‌های خون (به‌ویژه آلبومین) قرار می‌گیرد.
شکل فعال و زیستی کلسیم که بدن مستقیماً از آن استفاده می‌کند. سطح آن تحت تأثیر پروتئین‌های خون نیست و بیشتر نشان‌دهنده وضعیت واقعی کلسیم بدن است.
کلسیم یونیزه به شکل فعال و آزاد در خون است و تاثیر مستقیم بر روی عملکردهای سلولی و فیزیولوژیکی دارد.
رابطه بین کلسیم یونیزه و کلسیم توتال
رابطه بین کلسیم یونیزه و کلسیم توتال به میزان آلبومین خون و شرایط فیزیولوژیکی بستگی دارد. معمولا ۵۰ درصد کلسیم در خون به صورت یونیزه است و بقیه آن به پروتئین‌ها و دیگر ترکیبات متصل است. رابطه تقریبی این دو به شکل زیر بیان می‌شود:
کلسیم یونیزه=کلسیم توتال-کلسیم متصل به پروتئین‌ها
در مواردی که سطح آلبومین خون تغییر کند، این رابطه ممکن است دچار تغییر شود.
اعتبار جواب کلسیم یونیزه بیشتر است یا کلسیم توتال؟
در ارزیابی وضعیت کلسیم در بدن، کلسیم یونیزه به دلیل اینکه فرم فعال‌تر و بی‌واسطه کلسیم است، معمولاً اعتبار بیشتری دارد. در شرایطی که تغییرات در سطح پروتئین‌ها یا آلبومین خون وجود دارد، اندازه‌گیری کلسیم توتال ممکن است نتایج نادرستی بدهد، اما کلسیم یونیزه بیشتر به وضعیت واقعی بدن نزدیک است.
منابع:
“Ionized Calcium vs. Total Calcium – What’s the Difference?” — Lab Tests Online. www.labtestsonline.org
“Understanding Calcium Levels: Total Calcium and Ionized Calcium” — National Institutes of Health (NIH). www.nih.gov
“Calcium Metabolism and Disorders” — UpToDate. www.uptodate.com