آزمایش لاکتات یک آزمایش خون تشخیصی است که برای اندازه گیری سطح لاکتات در خون استفاده میشود. لاکتات محصول جانبی متابولیسم بی هوازی است که زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌ها در غیاب اکسیژن کافی، گلوکز را برای انرژی تجزیه می‌کنند. تست لاکتات در ارزیابی پرفیوژن بافتی، اکسیژن رسانی و وضعیت متابولیک در تنظیمات بالینی مختلف ارزشمند است.
چرا آزمایش لاکتات (Lactate) درخواست می شود؟
آزمایش لاکتات (Lactate ) برای اهداف متعددی درخواست می شود، عمدتاً برای ارزیابی پرفیوژن بافتی، اکسیژن رسانی، و برای تشخیص و نظارت بر شرایط پزشکی خاص. در اینجا چند دلیل متداول وجود دارد که چرا ممکن است آزمایش لاکتات تجویز شود:
- سپسیس و شوک سپتیک: سطح لاکتات اغلب در بیماران مبتلا به سپسیس یا شوک سپتیک افزایش می یابد. نظارت بر سطح لاکتات می تواند به ارزیابی شدت بیماری کمک کند و درمان را راهنمایی کند.
- شوک و هیپوکسی: سطح لاکتات می تواند در موارد شوک، از جمله شوک هیپوولمیک، قلبی، و توزیعی افزایش یابد. افزایش لاکتات می تواند نشان دهنده هیپوکسی بافتی و اختلال در متابولیسم سلولی باشد.
- ایسکمی بافتی: شرایطی مانند انفارکتوس میوکارد، سکته مغزی، ایسکمی مزانتریک و بیماری عروق محیطی می تواند منجر به ایسکمی بافتی و افزایش تولید لاکتات شود.
- بیماری کبد: اختلال عملکرد کبد می تواند پاکسازی لاکتات را مختل کند که منجر به افزایش سطح لاکتات در شرایطی مانند نارسایی کبد یا سیروز می شود.
- نارسایی تنفسی: در موارد نارسایی تنفسی یا بیماری شدید ریوی، سطح لاکتات ممکن است به دلیل هیپوکسی بافت افزایش یابد.
- سمیت: برخی سموم یا داروها می توانند باعث اسیدوز لاکتیک شوند که منجر به افزایش سطح لاکتات می شود.
- فیزیولوژی ورزش: سطح لاکتات را می توان در طول تست ورزش برای ارزیابی متابولیسم بی هوازی و آستانه لاکتات اندازه گیری کرد که در پزشکی ورزشی و فیزیولوژی ورزشی مفید است.
روش های آزمایشگاهی انجام آزمایش لاکتات :
- روش آنزیمی (enzymatic method) : )دستگاه تکنومدیکا ژاپن ازاین طریق لاکتات را آنالیز میکند)
- روش آنزیمی بر تبدیل آنزیمی لاکتات به پیروات توسط لاکتات دهیدروژناز(LDH) در حضور نیکوتین آمید آدنین دی نوکلئوتید (NAD+)متکی است.
- کاهش +NAD به NADH در طول این واکنش برای تعیین کمیت غلظت لاکتات در نمونه بررسی میشود
- روش رنگ سنجی:
- این روش برای اندازه گیری لاکتات شامل یک واکنش شیمیایی است که تغییر رنگ متناسب با غلظت لاکتات در نمونه ایجاد می کند. این روش نسبتاً ساده، مقرون به صرفه و مناسب برای استفاده در محیط‌های مختلف آزمایشگاهی است.
- اساس روش: روش رنگ سنجی متکی بر اکسیداسیون لاکتات به پیرووات توسط اکسیداز لاکتات در حضور اکسیژن است. پراکسید هیدروژن حاصل (H2O2) با یک معرف کروموژنیک واکنش داده و محصول رنگی تولید می کند. شدت رنگ با غلظت لاکتات در نمونه نسبت مستقیم دارد.
- روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) :
- HPLC یک تکنیک تحلیلی پیچیده است که برای اندازه گیری سطوح لاکتات با دقت و دقت بالا استفاده می شود.
- اساس روش: HPLC لاکتات را از سایر ترکیبات در یک نمونه بر اساس برهمکنش های افتراقی آنها با فاز ساکن و فاز متحرک جدا می کند. مولکول های لاکتات در زمان های مختلف بسته به میل آنها به فاز ساکن شسته می شوند و امکان تعیین کمی غلظت لاکتات در نمونه را فراهم می کند.
- روش طیف سنجی جرمی (MS) :
- روش طیف سنجی جرمی (MS) یک تکنیک تحلیلی قدرتمند است که برای اندازه گیری سطوح لاکتات با حساسیت، ویژگی و دقت بالا استفاده می شود.
- اساس روش: طیف سنجی جرمی شامل یونیزاسیون مولکول های لاکتات، جداسازی بر اساس نسبت جرم به بار آنها (m/z) و تشخیص یون ها برای تعیین کمیت غلظت لاکتات در یک نمونه است. مراحل اصلی شامل یونیزاسیون، جداسازی جرم و تشخیص یون است.
اندازه گیری از طریق روش آنزیمی با دستگاه ABG (enzymatic method) :
الکترود Lac از غشای اکسیداز لاکتات استفاده می کند. لاکتات نمونه با لاکتات اکسیداز برهمکنش می کند در غشای آنزیمی که بر روی سطح ثابت شده است الکترود اندازه گیری از اسید پیروویک و هیدروژن پراکسید
اسیدوز لاکتات :
در شرایط دسترسی طبیعی به اکسیژن به بافت ها، گلوکز برای انرژی به CO2 و H2O متابولیزه می شود. هنگامی که اکسیژن به بافت ها کاهش می یابد، متابولیسم بی هوازی گلوکز رخ می دهد و لاکتات (اسید لاکتیک) به جای CO2 و H2O تشکیل می شود.
زمانی که کبد هیپوکسیک است، نمی تواند اسید لاکتیک را پاک کند. اسید لاکتیک تجمع می یابد و باعث اسیدوز لاکتیک (LA) می شود. بنابراین لاکتات خون یک شاخص نسبتاً حساس و قابل اعتماد هیپوکسی بافتی است. هیپوکسی ممکن است ناشی از هیپوکسی بافت موضعی باشد (مثلاً ایسکمی مزانتریک، ایسکمی اندام) یا هیپوکسی عمومی بافت مانند آنچه در شوک وجود دارد. سطح اسید لاکتیک خون برای ثبت وجود هیپوکسی بافتی، تعیین درجه هیپوکسی و نظارت بر اثر درمان استفاده می شود.
لاکتات بیش از حد ممکن است نشان دهنده یکی یا ترکیبی از موارد زیر باشد:
- کمبود اکسیژن (هیپوکسی)
- وجود شرایطی که باعث افزایش تولید لاکتات می شود
- وجود شرایطی که باعث کاهش پاکسازی لاکتات از بدن می شود