در سال ۱۹۷۳، گلدبرگ و همکارانش بر اساس معادله هندرسون هاسلباخ برای گازهای خون، یک نقشه اسید-باز ایجاد کردند که سطوح مورد انتظار pH خون شریانی، [HCO32] و PCO2 را در اختلالات مختلف اسید-باز ترسیم میکرد. این نقشه در واقع نموداری از PCO₂– [HCO₃–] (یا PCO₂–pH) بود متشکل از خطوط بیتفاوتی و نوارهای اطمینان که به طبقهبندی اختلالات تنفسی یا متابولیک حاد یا مزمن و همچنین تشخیص اختلالات ترکیبی برای کاربران دستگاههای گازهای خونی کمک میکند.
آنها در چکیده مطلب در خصوص کار خود چنین گفتهاند:
«در این مقاله یک رویکرد مبتنی بر کامپیوتر برای آموزش و همچنین تشخیص اختلالات اسید-باز بالینی توسعه داده شده است. ویژگیهای مهم این رویکرد عبارت است از:
(۱) در نظر گرفتن یک لیست متنوع از تشخیصها (به جای یک تشخیص) برای هر pH خون معین به ازای میزان دیاکسیدکربن، سطح بیکربنات یا فشار جزئی دیاکسیدکربن؛
(۲) استفاده از اطلاعات بالینی و آزمایشگاهی کمکی در مورد بیمار برای رسیدن به محتملترین تشخیص از بین تشخیصها
(۳) سازگار بودن با کاربران از تخصصهای بالینی و پیشینههای آموزشی بسیار متفاوت
(۴) امکان ایجاد جدول فراوانی نسبی برای اختلالات اسید-باز تعریفشده برای کامپیوتر
در این روش تشخیص کامپیوتر بر اساس نقشهای از اسید-باز است. برنامهی تولیدشده نشان میدهد کامپیوتر میتواند از رویکرد مشاور بالینی در تشخیص و توانایی آموزش تقلید کند.»
دستگاه بلادگاز تکنومدیکا ژاپن از معدود دستگاههای گازهای خونی است که این امکان را برای کاربر فراهم میکند تا نقشه اسید-باز گلدبرگ را به ضمیمه نتایج برای پزشک پرینت کند. این امکان از طریق منوی Function>Measurement Data>Search>Acid Base Graph برای کاربران دستگاه فراهم است.
نقشه ترسیم شده به صورتی است که بر روی محور عمودی نتایج pH و بر روی محور افقی به ترتیب PCo2 ترسیم میگردد. خطوط همتراز بیکربنات بر اساس معادله هندرسون-هاسلباخ بر روی صفحه نمایش داده میشود. بخشهای هاشورخورده به ترتیب از بالا به صورت ساعتگرد اسیدوز متابولیک، اسیدوز تنفسی حاد، اسیدوز تنفسی مزمن، الکالوز متابولیک، الکالوز تنفسی حاد و الکالوز تنفسی مزمن را نشان میدهد. بخش مرکزی منطقه نتایج نرمال است.
دستگاه نقطهی مربوط به نمونه ABG را بر روی نمودار ترسیم میکند و بر این اساس پزشک تشخیص میدهد که نمونه اختلالی را نشان میدهد یا خیر و در صورتی که اختلالی وجود دارد آیا اختلال ترکیبی است یا در درون منطقهای از اختلالات شناختهشده فوق قرار دارد.
منابع
Hasam, A. (2013). Handbook of blood gas/acid-base interpretation. Springer London.
Goldberg, M., Green, S. B., Moss, M. L., Marbach, Garfinkel, D. (1973), Computer-based instruction and diagnosis of acid-base disorders: A systematic approach. JAMA, 223(3), 269-275